سلطان معرفت یاعلی ابن موسی الرضا(ع) :: اسيب شناسي قطع رحم در جامعه
Xگروه بین المللی HSE IRAN
گروه بین المللی ایمنی بهداشت


سلطان معرفت یاعلی ابن موسی الرضا(ع) :: اسيب شناسي قطع رحم در جامعه

 
 
 

» آمار بازدید


» بازدید امروز : 320
» بازدید دیروز : 148
» بازدید هفتگی : 1421
» بازدید ماهیانه : 9010
» بازدید سالانه : 13476
» کل بازدیدها : 14167

 

» جدیدترین مطالب

کیف کفش زنانه
سخنان استاد الهی قمشه ای
یکی از اسماء خدا یاکریم الصَّفْح '
جنگ سرد
103 نکته برای شادتر زندگی کردن
رابطه قران با شیمی(معجزه شیمی قران)
رابطه فیزیک باقران وسخن امام صادق علیه السلام
تعویض پرچم گنبدامام رضا
کیف کفش چرم قائم(عج)
بازاریابی شبکه ای و کلاهبرداری

 
 


اسيب شناسي قطع رحم در جامعه 1394/01/05
صله رحم، آثار و آسیب شناسی
نویسنده : اعظم نوری

در عصر حاضر با گسترش خانواده هسته ای و ایجاد شهرنشینی به طور گسترده و دور شدن فاصله ها که به طور طبیعی باعث محوریت خانواده هسته ای و از میان رفتن خانواده گسترده شده، روابط خویشاوندی نیز تحت تأثیر این شرایط نسبت به گذشته کمرنگ شده است.

در گذشته، شکل خانواده گسترده مهم ترین شکل معمول خانواده ها بود و اعضای آن به راحتی از حال یکدیگر مطلع می شدند و به راحتی از آثار مثبت روابط خویشاوندی بهره مند بودند. خانواده گسترده خانواده ای بود که در آن چند نسل با یکدیگر زندگی می کردند؛ گسترش خانواده به طور عمودی با ورود عروس به خانه مرد و یا به طور افقی با افزوده شدن اقربا صورت می گرفت.

اکنون به دلیل تغییرات اجتماعی و اقتصادی، خانواده گسترده اهمیت و رواج گذشته را از دست داده و خانواده هسته ای که متشکل از زن و شوهر و احتمالاً فرزند یا فرزندانی چند است جایگزین آن شده که با جامعه جدید صنعتی نیز سازگارتر است. ولی آیا این شکل خانواده مترادف با گسستن روابط خویشاوندی و به تعبیر روایات اسلامی الزاما همراه با قطع رحم است؟

در پاسخ باید گفت: هر چند امروزه به علت پیچیدگی های جوامع صنعتی نمی توان به دنبال خانواده گسترده بود، همچنین آغاز زندگی زن و مرد در خانه ای مستقل و دور از والدین، شکل گیری خانواده هسته ای نه قابل پیشگیری است و نه از نظر شرع و قانون امر نامناسبی تلقی می شود. اما با این حال حفظ و استمرار روابط خویشاوندی از اهمیت ویژه ای در زندگی افراد برخوردار است.

در آیات قرآن و روایات معصومین «علیهم السلام» نیز بر آثار مثبت این روابط و پیامدهای منفی قطع آن اشاره شده است؛ زیرا بر اساس تعالیم اسلامی تقویت خانواده هم شامل خانواده هسته ای و هم شامل خانواده گسترده می شود و اعضاء آن نسبت به یکدیگر به تناسب نوع نسبت و ارتباط، مسئولیت های اقتصادی، اجتماعی، حقوقی، رفتاری و دینی دارند.

بر این اساس اسلام، خانواده هسته ای را همراه با خویشاوندان در نظر می گیرد، این امر در حقیقت کمک به خانواده های کوچک و حمایت از آن هاست؛ زیرا هر فرد با ازدواج و تشکیل خانواده از حمایت های اجتماعی و عاطفی و مالی خانواده خود بی نیاز نیست. در واقع صله رحم حمایت همه جانبه از افراد خانواده و در نهایت کمک به سلامت و امنیت جامعه است؛ زیرا جامعه سالم فقط در پرتو خانواده سالم ممکن است.

برای اثبات این مطلب کافی است که نگاهی به روابط خویشاوندی در جهان غرب داشته باشیم. روابط خویشاوندی در غرب به دلیل وجود افکار فرد گرایانه بی ارزش و گاهی ضد ارزش تلقی می شود. فرزندان بعد از رسیدن به سن رشد از والدین خود جدا می شوند؛ این جدایی همراه با سردی روابط به گونه ای است که ممکن است حتی از مرگ یکدیگر غمگین نشوند.

وجود آسایشگاه های سالمندان، پرورشگاه ها و حتی شیرخوارگاه های فراوان از آثار وجود چنین روابطی است. در چنین محیطی با رشد و تربیت فرزندان بی عاطفه هر روز آثار قتل ها و جنایت ها و فحشا نیز افزایش می یابد.

معنای صله رحم

صله به معنای پیوستن، پیوند و لطف و مهربانی و رحمت آمده است. «رَحِم» نیز در اصل به معنای عضوی از زن است که جنین در آن رشد می کند و به انسان کامل تبدیل می شود، سپس این کلمه به عنوان استعاره در معنای خویشاوندی به کار برده شده است؛ زیرا خویشاوندان در اصل از یک رحم خارج شده اند. بنابراین صله رحم در اصل خویشاوندان نسبی را شامل می شود.

به طور کلی صله رحم را می توان در سه محور ذیل تعریف نمود:

1. مدد و کمک رسانی با مال و مقام و احساسات و عواطف؛

2. احسان و نیکی به نزدیکان؛

3. حفظ و تقویت همه ارتباطات لازم بین خویشان و دیدار با آنان. خداوند در آیاتی از قرآن کریم در مورد این امر مهم سفارش می کند:

«و اعبُدُوا اللّه و لا تشرکوا به شیئا و بالوالدینِ احسانا و بذی القُربی»؛ «و خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشاوندان و... نیکی کنید.»

«واتقوا اللّه الذی تساءَلونَ به و الارحام»؛ «از خدا تقوا کنید هنگامی که چیزی از یکدیگر می خواهید، نام او را می برید و نیز از [قطع رابطه با[ خویشاوندان خود پرهیز کنید.»

مراتب پیوند با خویشاوندان

از نظر اسلام آنچه در رابطه خویشاوندی مهم است، داشتن روحیه تعهد و اهتمام به خویشان است تا آن ها از کمک های متقابل و حمایت های عاطفی و اقتصادی یکدیگر بهرمند شوند. بنابراین بی توجهی به مشکلات خویشاوندان و عدم درک مشکلات آن ها قطع رحم محسوب می شود؛ هر چند در ظاهر، دید و بازدیدها وجود داشته باشد. بارزترین صله رحم در میان خویشان، رفت و آمد خانوادگی است. در تعالیم اسلامی به قدری بر این دید و بازدیدها سفارش شده که در روایات آمده است: اگر برای برقراری رابطه با خویشان، مسافرتی به طول یک سال لازم باشد، اقدام کنید؛ زیرا رفتن به دیدار نزدیکان، جزیی از وظایف دینی شمرده شده است.

میهمانی و اطعام خویشاوندان نیز مرتبه دیگری از صله رحم است که پاداش های متعددی برای آن ذکر شده است. در حدیثی وارد شده: خدا به فردی که با جان و مال برای حفظ روابط خویشاوندی تلاش کند پاداش می دهد.

در قرآن کریم هم آمده است هنگامی که میهمانانی بر ابراهیم «علیه السلام» وارد شدند حضرت ابراهیم «علیه السلام» پذیرایی خوبی از آن ها نمود: «فراغَ إلی اهله فجاءَ بعجلٍ ثمین».

در تکالیف مالی هم سفارش شده که خویشاوندان مقدم شوند مانند زکات فطره. عالی ترین حد سخاوت بخشش به خویشان است. در بسیاری از موارد دیده می شود که افراد فامیل با قرض دادن به هم و حل مشکلات مالی یکدیگر پشتوانه های اقتصادی خوبی برای همدیگر قرار گرفته اند. در روایتی آمده کمک مالی به خویشاوندان بیش از صدقه و قرض دادن مستوجب ثواب است. قرآن کریم کمک به بستگان را جزء حقوق مالی محسوب می کند و آن جا که سخن از کمک به اقوام به میان آمده، آن را به عنوان یک حق ذکر کرده است. «و آتِ ذا القُربی حقّه و المسکین».

امیر المؤمنین علی «علیه السلام» می فرماید: «فَمَن أتاه اللّه مالاً فلیصل به قرابَتَه»؛ «کسی که از سوی خدا ثروتی به دست آورد باید بستگان خویش را به وسیله آن دستگیری کند.»

غیر از مسائل مالی هر گونه کمک فکری و عاطفی صله رحم محسوب می شود؛ هنگامی که بستگان برای هدایت نیاز به راهنمایی دارند یا برای حل مشکلات خود نیازمند مشورت فکری هستند، بر انسان لازم است تا وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را در مورد خویشان خود انجام دهد. به علاوه این که بسیاری از درد دل ها و ابراز مشکلات در چنین محیطی، خود وسیله ای برای تسکین مشکلات روانی است و در صورت همراهی دیگران در فرایند برون ریزی عاطفی، افکار و احساسات منفی افراد تا حد قابل توجهی تعدیل خواهد شد.

برخی فکر می کنند انجام صله رحم مخصوص کسانی است که تمکن مالی دارند و به راحتی می توانند هزینه های مربوط به دید و بازدیدها را متقبل شوند، اما این تصور درست نیست؛ زیرا هدف از صله رحم برقراری روابط است چنان که علی «علیه السلام» فرمود: «صِلُوا أرحامکم ولو بالتسلیم»؛ «با بستگان خود صله رحم کنید گر چه با سلام کردن به آن ها باشد.»

امام رضا «علیه السلام» نیز فرمود: «صله رحم کنید گر چه با یک لیوان آب باشد.» برخی روایات هم کم ترین حد صله رحم را آزار نرساندن به خویشاوندان دانسته اند.

آثار روابط خویشاوندی

در متون دینی برای روابط خویشاوندی فواید بسیاری در زندگی دنیا و آخرت ذکر شده است که از جمله آن ها عبارتند از:

1. طولانی شدن عمر: امام رضا «علیه السلام» می فرماید: «یکون الرجل یصل رحمه فیکون قد بقی من عمره ثلاثُ سنین فیصیّرها اللّه ثلاثین سنةً و یفعَلُ اللّه ما یشاء».

«چه بسا مردی که تنها سه سال از عمرش باقی مانده است اما خدا به خاطر صله رحم باقی مانده عمرش را به سی سال می رساند و خدا آنچه را می خواهد انجام می دهد.»

شخصی به نام مَیسر از امام باقر «علیه السلام» نقل می کند که حضرت فرمود: ای میسر! گمان می کنم که به خویشان خود نیکی می کنی؟ گفتم: آری فدایت شوم! من در نوجوانی در بازار کار می کردم و دو درهم مزد می گرفتم، یک درهم آن را به عمه ام و درهم دیگر را به خاله ام می دادم. آن گاه امام فرمود: به خدا سوگند تاکنون دوبار مرگت فرا رسیده ولی به خاطر صله رحم به تأخیر افتاده است.

2. حُسن خلق: امام صادق «علیه السلام» فرمود: صِلَةُ الارحامِ تحسن الخُلق»؛ «رسیدگی به خویشان اخلاق را نیکو می کند.»

3. افزایش روزی: امام سجاد «علیه السلام» فرمود: هر کس دوست دارد خدا عمرش را طولانی و روزی اش را افزایش دهد باید صله رحم کند.

پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» فرمود: برای افرادی که انجام پیوند خویشاوندی می نمایند، من چند چیز را ضمانت می کنم: خداوند آن ها را دست بدارد و روزیشان را فراوان نماید و...

4. پاداش های اخروی

فردی که با جان و مال در راه پیوستن به خویشاوندان بکوشد، خداوند مزد و ثواب صد شهید را به وی عطا می فرماید و در برابر هر قدمی که برداشته، چهل هزار حسنه برایش منظور و چهل هزار گناه را از او محو می کند و به همان نسبت به وی مقام عطا فرموده و مانند کسی خواهد بود که صد سال عبادت پروردگار را کرده باشد.

امام صادق «علیه السلام» فرمود: رسیدگی به خویشان حساب روز قیامت را آسان کرده و از مرگ بد جلوگیری می کند.

علاوه بر موارد ذکر شده، همچنین گفته شده که صله رحم از بروز بلاها و مرگ ناخوشایند جلوگیری می کند.

سلامتی بدن نیز از آثار صله رحم شمرده شده است.

آثار قطع روابط خویشاوندی

تعالیم اسلام علاوه بر این که بر آثار مطلوب صله رحم اشاره کرده و از این طریق مردم را به حفظ این روابط تشویق می نماید، قطع رحم و کوتاهی در رسیدگی به خویشان و بستگان را سخت نکوهش کرده است. آیات قرآن کسانی را که روابط خویشاوندی را قطع می کنند زیانکار اعلام نموده، همچنین در آیه 22 و 23 سوره محمد «صلی الله علیه و آله» آمده است:

«فهل عَسَیتم إن تَوَلَّیتُم أن تفسدوا فی الارضِ و تقطّعوا أرحامکم»، «اولئکَ الذین لَعَنهُم اللّهُ فَأصَمَّهم وَ أعمی أبصارَهُم».

اگر [از این دستورها] رویگردان شوید، جز این انتظار نمی رود که در زمین فساد و قطع روابط خویشاوندی کنید؟! آن ها کسانی هستند که خداوند از رحمت خویش دورشان ساخته، گوش هایشان را کر و چشم هایشان را کور کرده است؟»

قطع رحم به قدری در متون اسلامی مبغوض و منفور است که همواره افراد توصیه شده اند با کسی که اقدام به قطع رحم کرده معاشرت نکنند. امام صادق «علیه السلام» به نقل از پدرش فرمود: پدرم حضرت سجاد «علیه السلام» فرمود: از معاشرت و دوستی با کسی که با بستگان خود قطع رابطه کرده بپرهیز؛ زیرا چنین کسی را در کتاب خدا در سه جا مورد لعن و نفرین یافته ام. (بقره: 27 - رعد: 13 - محمد: 22 و 23).

پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» فرمود: مبغوض ترین اعمال نزد خدا، شرک به خداست، سپس قطع رحم و پس از آن امر به منکر است و نهی از معروف.

علاوه بر این روایات، کلماتی از اولیای دین وجود دارد که در آن ها، بروز فقر، کوتاهی عمر، مرگ ناگهانی، بروز مشکلات و بلاها، نابودی خانواده ها از عواقب قطع رحم دانسته شده است.

قطع روابط خویشاوندی علاوه بر بلاهای دنیوی پیامدهای نامطلوبی نیز در جنبه های معنوی و زندگی اخروی دارد. در روایت آمده که خانواده هایی که قطع رحم می کنند از توفیقات معنوی مانند نزول رحمت الهی و فرشتگان محروم می شوند. دوری از رحمت الهی و محرومیت از بهشت هم از پیامدهای قطع روابط است.

به علاوه در دستورات اسلامی تشویق و تأکید زیادی وجود دارد تا افراد با کسانی که با آن ها قطع رحم کرده اند ارتباط برقرار نمایند، به عنوان مثال:

از بهترین اخلاق در دنیا و آخرت، برقراری روابط با خویشاوندی است که با فرد قطع ارتباط کرده است.

همچنین: هر چند خویشت از تو دوری کرد با او رابطه برقرار کن.

این امر هر چند در ابتدا امری دشوار به نظر می رسد اما در برخی موارد می تواند باعث برقراری و تحکیم روابط خویشاوندی و بهره مندی آن ها از حمایت های عاطفی و اقتصادی یکدیگر شود، چون فرد قاطع رحم علاوه بر این که حمایت خود را از خویشاوندانِ محروم باز داشته، خود را نیز از توجه و حمایت تعداد زیادی از خویشان محروم نموده است.

آسیب شناسی روابط خویشاوندی

در تعالیم اسلامی همراه با تأکید برای حفظ روابط خانوادگی، توصیه هایی وجود دارد که از آسیب های احتمالی ناشی از این روابط پیشگیری شود. به طور کلی در متون دینی وارد شده است که هرگونه روابط خویشاوندی که منجر به عمل نکردن به دستورات الهی و تضییع حقوق مردم شود از نظر اسلام نادرست است.

قرآن هنگام صحبت از شرایط سخت قیامت، فرار نزدیک ترین خویشان از هم را از رویدادهای این روز بزرگ اعلام می کند، چنان که فرد از مادر، پدر، همسر و فرزندان فرار می کند. همچنین در قرآن آمده که در این روز، خویشان و فرزندان شما نمی توانند به شما سودی برسانند و بین شما جدایی می افتد.

این توصیفات از قیامت به منظور آگاهی دادن به مردم برای رعایت حدود الهی و حقوق مردم در روابط خویشاوندی است، چنان که شاهد هستیم یکی از مسائل و مشکلات مهم در جامعه ما استفاده از روابط خویشاوندی در مزایا و منافع اجتماعی و اداری و تضییع حقوق دیگران است. در این مورد برخورد علی «علیه السلام» با برادرش عقیل را می بینیم. عقیل مردی تنگدست بود و به علت مشکلات مالی شدید از امام علی «علیه السلام» درخواست کرد تا سهم بیشتری از بیت المال به او بدهد، اما امیر المؤمنین علی با برخورد قاطعانه خود درس بزرگی به تمام مسلمانان داد.

از دیگر آسیب های اجتماعی روابط خویشاوندی، غیبت و دیگر گناهان زبانی است که در بسیاری موارد زمینه ای برای از بین بردن حقوق و آبروی مردم می شود. در گفتگوهای خویشاوندی ممکن است عده ای به مزاح تمسخر شوند و یا عیب جویی و غیبت روی دهد. همه این رفتارها به شدت مذمت شده، در مقابل برای رفتارهایی مانند رازداری، پوشاندن عیوب دیگران و احترام و اکرام مؤمنان، اجر و ثواب اخروی در نظر گرفته شده است. قرآن کریم مسلمانان را از غیبت، تهمت و تمسخر به شدت منع می کند. مطمئنا محافل خویشاوندی اگر جایگاه چنین گناهانی شود نه تنها پسندیده نیست بلکه مبغوض خدا واقع می شود.

امام باقر «علیه السلام» در روایتی فرمود: مؤمن در برابر مؤمن وظیفه دارد که هفتاد گناه او را بپوشاند.

بنابراین بهتر است در گفتگوی بین خویشاوندان مسائلی چون حفظ شخصیت مردم و عدم افشاء عیوب خود و دیگران و احترام بزرگ ترها رعایت شود. گفتگوهای فامیلی می تواند حول محور درس آموختن از یکدیگر، مشورت و استفاده از تجارب بزرگان فامیل باشد؛ زیرا بر اساس روایت بزرگ ترهای فامیل همچون پیامبر هر دسته از خویشاوندان محسوب می شوند.

از دیگر آفت های روابط خویشاوندی تجمل گرایی و رقابت و چشم و همچشمی در تجملات و مسائل دنیوی است. به دنبال این ها غرور و تفاخر می آید و ممکن است فرد برای رقابت با دیگران و احساس شخصیت کاذب به سمت حرام خواری کشانده شود و برای جمع مال و چشم و هم چشمی با دیگران خود را به زحمت و دردسر بیندازد. اسلام با توصیه به دوری از تجمل [حدید: 20] و تشویق به مسابقه در کارهای خیر و معنوی [حدید: 21[ تلاش دارد تا این آفت را از میان ببرد.

دخالتهای بی مورد و گاهی مضر در کارهای دیگران نیز از آسیب های احتمالی روابط خویشاوندی است؛ مخصوصا دخالت های دیگران در تصمیم گیری ها و امور زندگی زن و شوهرهای جوان بیشتر از سایر موارد است و باعث اختلافات بیشتری می شود تا آن جا که 27% از متقاضیان طلاق در ایران دخالت بی جای خویشان و آشنایان را علت اصلی جدایی دانسته اند.

بنابراین حمایت های عاطفی و مالی خویشان از یکدیگر نباید موجب دخالت در زندگی دیگران و تحمیل نظرات خود بر آن ها شود. توجه به این امر رعایت مضمون این حدیث است: «بالاترین صله رحم آزار نرساندن به خویشان است»؛ زیرا دخالت در امور زندگی دیگران نوعی آزار و اذیت محسوب می شود.

پی نوشت ها:

1. باقر ساروخانی، مقدمه ای بر جامعه شناسی خانواده، ص 137.

2. همان، ص 136.

3. محمد حسین طباطبائی، تفسیر المیزان، ج 4، ص 219.

4. سوره نساء (4) آیه 36.

5. سوره نساء (4) آیه 1.

6. مجلسی، بحارالانوار، ج 71، ص 103.

7. همان، ص 114.

8. وسائل الشیعه، ج 6، ص 287.

9. سوره ذاریات (51) آیه 26.

10. طباطبایی یزدی، عروة الوثقی، ج 2، ص 365.

11. محمدی ری شهری، میزان الحکمة، (حدیث) 16674

12. سوره اسراء (17) آیه 26.

13. نهج البلاغه، خطبه 142.

14. کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 155.

15. وسائل الشیعه، ج 15، ص 247.

16. بحار، ج 71، ص 103.

17. اصول کافی، ج 2، ص 150.

18. بحار، ج 6، ص 264.

19. همان، ج 74، ص 114.

20. اصول کافی، ج 2، ص 156.

21. بحار، ج 74، ص 92 - باب 3.

22. همان، ص 89.

23. همان، ج 71، ص 104.

24. اصول کافی، ج 3، ص 229.

25. بحار، ج 71، ص 88.

26. همان، ج 47، ص 194.

27. سوره بقره (2) آیه 27.

28. جامع السعادات، ج 2، ص 257.

29. بحار، ج 71، ص 91.

30. اصول کافی، ج 4، ص 48.

31. بحار، ج 71، ص 94.

32. همان، ج 71، ص 94.

33. همان، ص 9 و 99.

34. میزان الحکمه، ج 4، ص 2020 - 2022.

35. همان.

36. بحار، ج 71، ص 165.

37. اصول کافی، ج 4، ص 48.

38. سوره عبس (80) آیه 34.

39. سوره ممتحنه (60) آیه 4.

40. نهج البلاغه، خطبه 224.

41. کافی، ج 2، ص 207.

42. فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص 476.

43. محمد حسین فرجاد، آسیب شناسی اجتماعی ستیزه های خانواده و طلاق، ص 208.


نظرات

پست نظرات
نام:


ایمیل:


عنوان:


نام سایت:


نظرات:

كد:



 


 
 
 
 
 

اطلاعات مدیر وبلاگ:





تماس با مدیر سایت

اطلاعات تماس

 
 

گالری تصاویر:


 
 

جستجو:

جستجو در محتوا   


 
 

لینکهای مرتبط:


 
 

لیست کتاب ها:



 
 

دوستان:


 
  Copyright 2012 . All Rights Reserved